Skifte frå Tingvoll 1751, spørsmål til innhaldet

[Knut Sæther]

Her er link til eit skifte frå 8. mai 1751 etter Ingebrigt Jonsson på Myklebostad i Tingvoll (no: Gjemnes) på Nordmøre (nr. 44 på høgre side):

Permanent sidelenke: http://arkivverket.no/URN:sk_read/24644/39/

Denne Ingebrigt lét ikkje etter seg barn, så «utarvingane» var mor hans Marit Ingebrigtsdotter, samt ei fullsøster (Randi) og to halvsøstre (Kari og Marit) som han hadde. (Kari var gift med Tosten Olsson Trætvold.)

Så står dette: Af Arvingerne var tilstæde Tosten Olsen Trætvold og den avdøedes Moeders Søn Joen Christensen paa egen og medArvingers veigne.

Her er altså to nye arvingar nemnt. (Men denne Tosten må vel heller reknast for å vere forvaltaren av kona sin arv.)

Eg lurer på kvifor Jon Christensson ikkje er oppført som mottakar av arv under utloddinga lenger ute i skiftet, i motsetning til dei tre halvsøskena hans.

Same dag var det skifte etter Ingebrigt Jonsson si fullsøster Eli (nr. 45, venstre side):

Permanent sidelenke: http://arkivverket.no/URN:sk_read/24644/41/

Ikkje uventa er mora Marit Ingebrigtsdotter, fullsøstera og dei to halvsøstrene oppført som arvingar. Også her møtte Tosten Olsson og Jon Christensson på vegner av seg sjølve og medarvingane. Men Jon mottok ikkje nokon arv.

Marit Ingebrigtsdotter var det så skifte etter i Sunndal eit år seinare (nr. 52, høgre side):

Permanent sidelenke: http://arkivverket.no/URN:sk_read/24644/141/

Heller ikkje no finn vi nokon Jon Christensson som arving, sjølv om andre kjelder viser at han levde «i beste velgåande» på det tidspunktet. Har nokon ei forklaring på dette?

Eg veit at uekte barn ikkje hadde arverett etter faren så sant dei ikkje var lyste i «kull og kjønn». Denne Jon kan vere fødd mellom dei to ekteskapa til Marit Ingebrigtsdotter, men eg kan ikkje forstå at akkurat det skulle vere til hinder for at han kunne motta sin del av arven etter halvbroren Ingebrigt i det minste. Men kanskje har eg misforstått noko, eller feiltyda ord i teksten.

Mvh. Knut.

[Ivar Ståle Ertesvåg]

Det verkar litt underleg, for "Moeders Søn" (med anna farsnamn) må vere halvbror til avdøde.

Ei mogeleg forklaring er at Jon var fødd i "hor" - altså at Marit var gift med nokon annan enn far til Jon då han vart avla.

Kristian Vs Norske Lov, 5-2-72:
"Horebarn, som af den avlet er, der i Egteskab lever med en anden Person tager ej Arv efter den, som sig i Egteskab forseet haver, Fader eller Moder, enddog Faderen tinglyste det og skiødte det alt det, som hand mest formaatte, uden at hand giver det noget i Hænde, før end hand døde."
http://www.hf.uio.no/iakh/forskning/pro ... 05_02.html

Dette burde ein i så fall kunne finne noko om i tingboka kring tidspunktet då Jon vart fødd. Gjerne i kyrkjeboka også.

"Vanlege" lausungar - eller "slegfredsbarn", som det heiter i lova - arva mora og mora si slekt, men ikkje faren (utan ved tinglysing). (Art 73.)

Ei anna forklaring kunne vere at Jon alt hadde fått så mykje på forskot at han ikkje fekk arv. Då burde det stå noko om dette i skiftet (men om sorenskrivaren, eller fullmektigen, har slurva, så kan det vere utelate).

[Tore Kristiansen]

Hei Knut, dette var ikke så enkelt.

Jeg har lest gjennom alle tre skiftene, og jeg er enig med deg i forståelsen av dem. Arvingene er klart definert som mora og søstrene i skiftene på Møkkelbostad og bare dattera i skiftet på Vollan i Sunndal.
Flere ganger har jeg vært borti skifter i Nordmøre og Romsdal at stebarn kalles for sønner eller døtre. Og når de ikke har rett på arv, får de midler allikevel fra boet gjennom krav i boet. Enten litt for stor tjenestelønn el.l. Men Jon Kristensen står ikke omtalt som kreditor i noen av skiftene.
Jeg har også sett at enka i skifter har blitt kalt for moder, sjøl om hun ikke var kjødelig mor til barna som arvet. Men her var det jo ingen enke i de to skiftene på Møkkelbostad.

Et forslag er at Jon Kristensen kan ha vært en stesønn til Marit Ingebrigtsdatter.

Men bygdeboka, Sunndal bind 1, sidene 162-163, nevner ingen Kristen på Vollan, så det virker ikke veldig sannsynlig. Men nå nevner ikke bygdeboka Marits forgjenger som kone på Vollan sin sønn født utafor ekteskap, Lars Estensen Jenstad. Skifte etter Randi Knutsdatter Vollan 1. april 1696, folio 338a i skifteprotokollen 1688-1696. Men på side 211 i samme bind av bygdeboka under Jenstad står det at mora til Lars Estensen var Randi Knutsdatter på Vollan, så der var det nevnt.
Eneste forklaringa jeg kan komme på, er at Mons hadde vært gift før, og at den første kona hans, hadde en sønn fra et tidligere forhold som het Jon Kristensen. Men jeg synes at den forklaringa høres litt tynn og spekulativ ut.

Av de oversiktene jeg har, ser jeg at Kristen ikke var et spesielt vanlig navn i Sunndalen.
Jon Kristensen står ikke nevnt med gardsnavn. Men du har kanskje funnet ett på ham? Vet du fødselsåret på ham også?

[Knut Sæther]

Stor takk til Ivar og Tore for interessante innspel. Det var visst ikkje så dumt å leggje denne saka ut på «høring».

Jon Kristensson var nok identisk med han som var brukar på Larsstua på Gravem frå 1754 (Sunndalsboka bind 1 s. 319). Bygdebokforfattaren skriv at han var «f. ca. 1725 på Vollan, sønn av en husmann som ikke er nærmere kjent».

Når det gjeld Marit Ingebrigtsdotter, som var gift til Vollan, så døydde den første ektemannen hennar i 1714. Ho gifta seg på nytt med etterfølgjaren Mons Andersson, som hadde bruket frå 1716. Dette ifølgje bygdeboka.

På denne tida hang giftarmål og overtaking av gard tett saman. For å kunne drive gard var det vel i praksis nærmast nødvendig og eit vilkår at ein hadde ein ektefelle. Det er derfor mest sannsynleg at Marit og Mons vart gift rundt 1716, og ikkje mange år seinare. Slik sett kunne det passe at Jon var eit «horebarn». På den andre sida: Ei sak av denne typen burde sette kraftige spor etter seg i kjeldene som har med lov og rett å gjere. Så langt har eg ikkje funne noko i tingbøkene om desse personane, og dei seinare åra har eg (meir eller mindre grundig) gått gjennom dei fleste protokollane frå tinga i Sunndal på 1700-talet.

Vi kan vel heller ikkje sjå heilt bort frå andre forklaringar – jf. Tores innlegg.

Kan avslutningsvis nemne at det i skiftet etter Ingebrigt Jonsson kjem fram ei opplysning som ikkje er med i Sunndalsboka, nemleg namnet på mannen til Randi Jonsdotter. (I bygdeboka er han nemnt som ukjent – jf. bind 1 s. 162.) Elles har ikkje bygdebokforfattaren fått med Eli Jonsdotter mellom barna til Marit Ingebrigtsdotter.

Mvh. Knut.

[Tore Kristiansen]

Skiftene var i et annet tinglag enn arvingene hørte hjemme i, og de to avdøde var også innflyttere til tinglaget. Kan sorenskriver Lange ha skrevet av eller hørt feil?

Hvis Jon Kristensen var født omkring 1725, passer han bedre i tid til å ha vært en dattersønn av Marit Ingebrigtsdatter enn sønn.

[Knut Sæther]

Konklusjonen får bli at det er best å la fleire dører stå opne i denne saka.

Takk igjen.

Mvh. Knut.